Ætlarðu að kljúfa atómið eða að keyra á atvinnumennsku? Líklega hafa fáir þurft að ákveða sig milli akkúrat þessara tveggja valkosta. En getum við gert bæði? Þ.e.a.s. stunda metnaðarfullt nám og kepnnisíþróttir samhliða. Það ætti að vera mögulegt, og í dag er margt ungt fólk sem kýs ákkúrat að stunda nám og íþróttir samhliða.

Ávinningur

Það skyldi engann undra því það eru margar jákvæðar hliðar við slíkan lífstíl. Ávinningurinn hefur verið rannsakaður og er meðal annars góð líkamleg heilsa, minna stress og vellíðan. Að stunda nám og íþróttir samhliða hefur verið sýnt að byggi upp:

• fjölmörg tækifæri til að þróast sem einstaklingur
• byggja upp færni til að takast á við breytingar, aðlagast og læra á sjálfa/-n sig.
• stærra tengslanet og betri sambönd við jafningja
• færni í að takast á við breytt líf að loknum íþróttaferli
• betra aðgengi að störfum almennt og störfum sem eru betur borguð

Persónulega hef ég upplifað það þegar illa hefur árað í annað hvort íþróttinni minni handbolta eða í skólanum, þá hef ég fengið útrás í hinum staðnum. Þannig hef ég getað sótt styrk í hvort tveggja og á tímum hefur svo sannarlega ekki veitt af því (fjögur 8 mánaða keppnistímabil endað með falli úr efstu deild í handbolta).

Áskoranir 

Það að samræma nám og íþróttir er ekki einfalt, því ferlið frá fyrstu unglingsárunum fram að lokum ferils einkennist að umtalsverðum breytingum, líkamlegum, andlegum og félagslegum. Meðal þeirra breytinga sem þarf að stýra og aðlagast á ferli afreksíþróttamanns eru:

• Að æfa sem barn í yngri flokkum upp í aðlögun að keppni fullorðinsflokkum
• Frá grunnskóla upp í framhaldsskóla og þaðan í háskóla eða störf á vinnumarkaði
• Frá því að vera á forræði foreldra, hanga með vinum og svo að eignast maka og stofna fjölskyldu sem þarf að sjá fyrir
• Frá því að íþróttaþátttaka hefst með nokkrum skipulögðum æfingum, að mögulegri atvinnu, þar til ástundun er hætt oftast fyrir fertugt

Við skoðun á myndinni sjáum við að um sönn tímamót e að ræða þegar unglingar ljúka við grunnskóla. Upphaf framhaldsskólaaldursins er markað af fyrstu bylgju af áskorunum sem krefjast aðlögununar. Við lok framhaldsskólans og upphaf fullorðinsára tekur svo við önnur bylgja. Ef aðlögun gengur illa, áskorunin verður of mikil eða tækifærin ekki í takt við þarfir er hætt við að hökt komi á ferilinn og þá reynir á. Að við tölum nú ekki um alvarleg meiðsli eða veikindi eru út af fyrir sig nægt umræðuefni í annan pistil.

Samkvæmt alþjóðlegum rannsóknum vitum við að þriðjungur barna á aldrinum 10-17 ára hættir að æfa íþróttir vegna þess að því finnst það taka of mikinn tíma frá öðrum þáttum lífsins, eins og t.d. námi. Hvað er til ráða?

Hvað getur afrekið í Borgó lagt að mörkum?

Fyrir það fyrsta leggjum við upp með að hafa í okkar röðum öflugt, menntað fagfólk sem starfar af lífi og sál í íþróttaþjálfun. Til þessa fólks eiga nemendur okkar að geta leitað til og lært af.

Eitt það besta sem við höfum getað veitt nemendum okkar er leyfi fyrir skipulögðum æfingum, keppnum og ferðalögum þeim tengdum. Þetta hefur reynst nemendum okkar vel sem þurfa að standa sig í skólanum og fá þennan sveigjanleika á móti. En ekki má gleymast að námið þurfa þau að stunda utan skólastofunnar til að halda dampi.

Sveigjanleiki í námsframvindu er einnig fyrir hendi þar sem Borgarholtsskóli er fjölbrautarskóli með áfangakerfi. Þannig getur nemandi stillt af álag í skóla til móts við æfinga- og keppnisálag. Persónuleg skoðun mín er sú að of fáir nota þetta úrræði til að ná betur að sinna þeim einingum sem nemendur eru skráðir í, og íþróttinni, og síðast en ekki síst þeirri hvíld sem íþróttamaður undir miklu álagi þarf. Þannig mætti í upphafi skipuleggja nám sitt til fjögurra ára og dreifa þannig á skynsamlegan hátt úr þriggja ára bóknámi til stúdentsprófs.

Mat á vinnuframlagi utan skóla. Um 1/3 þeirrar vinnu sem ætlast er til af nemandanum í áfanganum AFR er metinn af íþróttaþátttöku þeirra utan skóla með íþróttafélagi. Þannig eru um 25-35 klst. á hverri önn metnar sem nám utan skóla.

Það kemst enginn einn á toppinn á verðlaunapallinum sem íþróttamaður svo mikið er víst. Íþróttamaðurinn byggir árangur sinn á umhverfi sínu og þeim stuðningi sem hann fær frá sínum nánustu, þjálfurum, jafningjum og öðrum mikilvægum. Að huga vel að þessum árum getur verið gulls ígildi fyrir feril ungra íþróttamanna því það er alltaf eitthvað sem kemur uppá, – lífið er bara þannig. Fáir fara í gegnum þessar breytingar hnökralaust og það er svosem í góðu lagi, og eiginlega nauðsynlegt.

Faglegur stuðningur eins og sá sem er í boði á afreksíþróttasviðinu ætti að geta verið flestu íþróttafólki góður bakhjarl í þeim áskorunum sem bíða. Við munum ekki leysa vandamálin eða brjóta veggina fyrir nemendur okkar, – það fá þau að gera sjálf. Við höfum og munum áfram kappkosta við að veita þeim verkfærin við að leysa þau verkefni sem að höndum ber.

Árangur þeirra sem ná langt er engin tilviljun, þau unnu ekki í lottóinu (þó þau kunni að hafa erft góða líkamsbyggingu fyrir íþróttina sína), heldur er hann afrakstur þrotlausar vinnu, og já – góðs stuðnings. Við ættum að styðja við ungt íþróttafólk sem kýs að stunda nám samhliða, því við vitum að það er fjárfesting sem borgar sig. Samfélagslegur ávinningur er einnig mikill þar sem menntað afreksíþróttafólk eru oft miklar og jákvæðar fyrirmyndir fyrir ungt fólk.

Til þess þarf að hlúa að líkamlegri þjálfun og gæta þess að hún taki mið af vexti og þroska. Andlegi þátturinn er svo önnur undirstaða á þeim umbrotatímum sem unglingsaldurinn er. Að lokum má ekki gleyma félagslega þættinum, heima fyrir, í skólanum og að verja tíma með jafningjum. Það er á þessum þremur þáttum sem við byggjum fræðsluþemun okkar á á hverri önn, enda þarf stöðugt að koma að þeim aftur og aftur á vegferð íþróttamanns í átt að árangri í eigin lífi.

En hvað ef við náum ekki í landsliðið? Eða atvinnumennsku? Er þá allt unnið fyrir ekkert? Ég er ekki á því máli, af því það er vegferðin, reynslan, vinirnir og ávinningurinn sem það fólk sem velur þennan lífstíl mun búa að fyrir lífstíð. Það mikilvægast er klisja en það er að reyna að njóta baráttunnar, í henni munt þú finna þína sigra.

Fyrir frekari upplýsingar námið í Borgarboltsskóla má nálgast á instagram á afrekssvid og á innri vefsíðu námsins www.bhs.is/afreks

Greinarhöfundur er
Sveinn Þorgeirsson, íþróttafræðingur og framhaldsskólakennari

og ég svara spurningum varðandi námið á afreksíþróttasviðinu í Borgarholtsskóla á sveinn@bhs.is.

Heimild

Europäische Kommission, & Europäische Kommission (Eds.). (2013). EU guidelines on dual careers of athletes: Recommended policy actions in support of dual careers in high-performance sport ; approved by the EU Expert Group “Educations & Training in Sport” at its meeting in Poznán on 28 September 2012. Publ. Off. of the Europ. Union.