Það er talsverð tilhlökkun að gefa út væntanlegar afurðir verkefnisins “Handbolti á Heimavelli” sem ég fékk styrk fyrir frá Þróunarsjóði námsgagna í sumar. Framundan eru upptökur á kennsluefni og frekari frétta er að vænta bráðlega. Ég reikna með að geta gefið efnið út í heild sinni fljótt eftir áramót. Fyrir áhugasama er verkefnið komið með heimasíðu: https://handboltiaheimavelli.com/, instagram https://www.instagram.com/handboltiaheimavelli/ og auðvitað facebook síðu https://www.facebook.com/Handboltiaheimavelli.
Merki verkefnisins vísar til “play” takkanns sem passar vel við áhersluna á leiki. Handbolti á heimavelli er svo hugsað sem verkfærakista fyrir íþróttakennara til að sækja í við kennslu á kasti og gripi. Í verkefninu verða einnig heimaverkefni sem eiga að færa áskoranir heim til nemenda.
Í tengslum við Íþróttaviku Evrópu (European Week of Sport) sem er haldin 23. – 30. september ár hvert í yfir 30 Evrópulöndum mun ég bjóða upp á fyrirlestur fyrir íþróttafélög og íþróttahéruð í samstarfi við ÍSÍ. Slagorðið er #BeActive.
Útdráttur
Í þessu erindi verður hlutverk skólaíþróttakennslu rætt og hvar mörkin milli hennar og íþróttafélaganna ættu að liggja. Saman mynda þessar stoðir grunninn að hreyfinámi og -uppeldi barna og ungs fólks á Íslandi. Hver er framtíð skólaíþrótta í grunnskólum? eða leikfimi,- eins og ég myndi vilja kalla hana. Þessi kjarnagrein skólakerfisins á undir högg að sækja og umræðan þarf að hefjast fyrir alvöru. Hvert ætti meginhlutverk skólaíþrótta að vera?
Það er auðvelt að greina ástæður þess að eitt lið vann og annað tapaði, svona úr sjónvarpinu,- eftir á. Eða hvað? Frammistöðugreining (performance analysis) í handbolta hefur stóraukist undanfarin ár með bættu aðgengi að tölfræði leikja og meiri söfnun hennar.
Þegar niðurstöður eru greindar eftir á, út frá leikatriðum má finna þá þætti sem best aðgreina sigurvegarana frá hinum. Þessi eftir-á-aðferð getur gefið vísbendingar um mikilvægi þessara leikatriða, en gefa auðvitað enga skýringu á ferlinu á bakvið viðkomandi þætti eða tengslum þeirra í milli. En af því HM er að bresta á er því viðeigandi að kíkja á nokkur atriði.
Það hefur til dæmis komið í ljós við greiningu á leikjum á HM að betri nýting skota úr horninu, og fyrir utan 9m ásamt fleiri vörðum skotum í vörn greinir liðin sem komust í 8 liða úrslit frá hinum sem komust ekki svo langt. Þá virðist nýting í skotum úr hornum heilt yfir hafa farið batnandi og færri skot eru að jafnaði varin af vörninni (Almeida et al., 2020). Þetta myndi ég túlka sem bætta taktíska ákvörðunartöku í sókninni.
Rannsókn sem skoðaði þróun leiks á HM frá 2005 til 2019 benti á betri skotnýtingu úr gegnumbrotum, betri markvörðslu, betri nýtingu skota af 6m ásamt fleiri stolnum boltum sem einkenni þeirra liða sem komust í undanúrslitin umfram önnur lið (Meletakos et al., 2020). Það er þá eitthvað til í áherslu þjálfara á dauðafærin 🙂
Að lokum, ef við viljum reyna að spá fyrir þá tölfræðiþætti sem gætu skilað sigri liða á næstu dögum. Þá tilgreindi rannsókn á HM karla frá 2015 (Daza et al., 2017) eftirfarandi leikatriði til að auka sigurlíkurnar í þessari mikilvægisröð. Það gæti verið gaman að hafa auga með eftirfarandi þáttum í leik hjá íslenska landsliðinu á næstu leikjum á HM:
Lið þurfa að spila með…
færri en 12 tapaða bolta
færri en 12 bolta varða af markmanni andstæðingsins
Almeida, A. G., Merlin, M., Pinto, A., Torres, R. da S., & Cunha, S. A. (2020). Performance-level indicators of male elite handball teams. International Journal of Performance Analysis in Sport, 20(1), 1–9. https://doi.org/10.1080/24748668.2019.1694305
Daza, G., Andrés, A., & Tarragó, R. (2017). Match Statistics as Predictors of Team’s Performance in Elite competitive Handball. [Estadística del partido como predictor del rendimiento de equipo en el balonmano de élite]. RICYDE. Revista Internacional de Ciencias Del Deporte, 13(48), 149–161. https://doi.org/10.5232/ricyde2017.04805
Meletakos, P., Konstantinos, N., & Iaoannis, B. (2020). Stable and changing characteristics of high-level handball as evidenced from World Men’s Championships. Journal of Physical Education and Sport, 20(03), 1354–1361. https://doi.org/10.7752/jpes.2020.03187
Ert til betri leið til að nota líkamsræktina? spurði blaðamaður Morgunblaðsins mig um daginn. Í sérblaði Moggans um heilsu frá því um síðustu helgi er að finna mitt stutta og klippta svar við þessari áhugaverðu spurningu.
Úr sérblaði Morgunblaðsins.
Ég var glaður með að fá að koma að þeirri nálgun í fjölmiðil að grundvallaratriðin varðandi hreyfingu til heilsuræktar skipta mestu máli, og þau eru vel þekkt. Þau eru þó líkast til ekki þau “söluvænlegustu” skilaboðin eða það sem fólk vill heyra þegar það er að hefja æfingar. Það er þeim mun mikilvægari að þessi skilaboði komist að í fjölmiðlum og skili sér svo við föllum síður fyrir gylliboðum sem eru oftast of góð til að vera sönn.
Grunnstefið í þeim skilaboðum hlýtur að vera að áhuginn sé til alls fyrstur. Að hafa áhuga (og það má rækta þann áhuga, t.d. með markmiðasetningu) á þeirri hreyfingu sem maður kýs sér til heilsuræktar, og gera hana hreyfingarinnar sjálfrar vegna, en ekki annarra ytri hvata myndi ég segja að væri fyrsta skrefið. Flestir þurfa að prófa ýmislegt, og stundum oftar en einu sinni til að vita hvort það ákveðið form hreyfingar henti, sérstaklega með hliðsjón af getu og þjálfunarsögu hvers og eins.
Undirstaðan á bakvið góða þjálfun þegar út í hreyfinguna er komið er svo að fylgja grundvallarreglum þjálffræðinnar. Þar gildir að
þjálfunin þarf að vera gerð af nógu miklum ákafa, og að vera fjölbreytt til að áreita jafnvægi líkamans og kalla fram varnarviðbrögð. Hún þarf að vera stigvaxandi, einstaklingsmiðuð, skipulögð og hugsuð til lengri tíma.
Væri ekki geggjað að hafa aðeins meiri tíma í loftinu til að ákveða skotið? til að ná skotinu yfir vörnina? til að hækka hávörnina?
Með stökkþjálfun má með nokkuð öruggum hætti auka stökkkraft hjá unglingum (15-20 ára) um rúmlega 6,4 sentimetra að meðaltali (4.9-8.4 sm). Þetta kemur fram í nýlegri samantektargrein um stökkþjálfun í handbolta á keppnistímabili (Ramirez-Campillo et al., 2020). Þessum bætingum má ná fram með aðeins 2x æfingum í viku á 8-10 vikna tímabili af skipulagðri þjálfun.
Um er að ræða samantekt niðurstaðna af 5 rannsóknum þar sem notast var við frá 1000-2000 stökk í hverju prógrammi. Sumar rannsóknir þjálfuðu spretti, styrk og stefnubreytingar samhliða stökkþjálfuninni.
Hér má sjá dæmi um stökkþjálfunaráætlun sem var framfylgt í einni af rannsóknunum samhliða handboltaþjálfun.
Vika
Neðri hluti æfing x sett x endurtekningar
Efri hluti æfing x sett x endurtekningar
1
40 sm grindarhopp x 5 x 10
dýnamísk armbeygja x 3 x 10
2
40 sm grindarhopp x 7 x 10
dýnamísk armbeygja x 3 x 10
3
40 sm grindarhopp x 10 x 10
dýnamísk armbeygja x 3 x 11
4
60 sm grindarhopp x 5 x 10
dýnamísk armbeygja x 3 x 12
5
40 sm fallhopp x 4 x 10
dýnamísk armbeygja x 4 x 10
6
40 sm fallhopp x 4 x 10
dýnamísk armbeygja x 4 x 11
7
40 sm fallhopp x 4 x 10
dýnamísk armbeygja x 4 x 10
8
40 sm fallhopp x 4 x 10
dýnamísk armbeygja x 4 x 12
(Chelly et al., 2014)
Það er því engin ástæða til að tapa bætingum frá undirbúningstímabilinu, þvert á móti sýna þessar niðurstöður fram á hið gagnstæða, – það er hægt að halda áfram að bæta sig.
Hafið eftirfarandi atriði í huga áður en farið er af stað
Þessi þjálfun getur í mörgum tilfellum verið hrein viðbót við það sem þegar er verið að gera.
Ef leikmenn eru ekki vanir stökkþjálfun eða hafa lítinn grunn er skynsamlegra að byrja rólega, t.d. með sippþjálfun og vinna sig upp, styttri lotur í einu og fjölga svo stökkum jafnt og þétt.
Leikmenn sem eru með góðan stökkkraft nú þegar koma til með að bæta sig minna í sentimetrum talið en þeir sem eru styttra á veg komnir
Leggið áherslu á góða framkvæmd stökks, tækni umfram allt, sérstaklega hjá ungum iðkendum.
Það getur verið mjög áhugavert og hvetjandi að setja upp mælingu í upphafi þjálfunar og svo aftur um 6 vikum síðar. Hægt er að styðjast við lóðaplötu, málband og bandspotta + hendur á mjöðm útgáfuna t.d. í lóðréttu jafnfættu uppstökki.
*Ég mæli ekki með þessu stökkprógrammi sérstaklega umfram önnur. Mikilvægast er að aðlaga þjálfunina einstaklingnum hverju sinni.
SÞ
Heimildir
Chelly, M. S., Hermassi, S., Aouadi, R., & Shephard, R. J. (2014). Effects of 8-Week In-season Plyometric Training on Upper and Lower Limb Performance of Elite Adolescent Handball Players: Journal of Strength and Conditioning Research, 28(5), 1401–1410. https://doi.org/10.1519/JSC.0000000000000279
Ramirez-Campillo, R., Alvarez, C., Garcia-Hermoso, A., Keogh, J. W., García-Pinillos, F., Pereira, L. A., & Loturco, I. (2020). Effects of jump training on jumping performance of handball players: A systematic review with meta-analysis of randomised controlled trials. International Journal of Sports Science & Coaching, 174795412092893. https://doi.org/10.1177/1747954120928932
Vildi gefa smá innsýn í þá kennslu sem fram fer á afreksíþróttasviðinu þessa dagana. Önninni er að ljúka. Hún hefur verið gríðarleg áskorun og það hefur verið gaman að glíma við hana, ekki spurning!
Sveinn Þorgeirsson 